Zaandijk Bouwt! Rooswijk Noord
Door: Albert Groothuizen
Zaandijk bestaat stedenbouwkundig uit twee delen: het oude Zaandijk, ontstaan vanaf de Lagendijk tot aan het spoor en Rooswijk ‘over het spoor’. Albert Groothuizen neemt u in een reeks artikelen mee op een denkbeeldige wandeling ‘kriskras’ door de bouwhistorie van Zaandijk. In de vorige ‘Zaandijk Bouwt!’ stond Albert stil bij de architectuur in Oud Rooswijk. Nu een wandeling door het nieuwste gedeelte van Rooswijk, met in deze aflevering (de historie van) de stedenbouwkundige opzet van Rooswijk Noord.
Rooswijk Noord en de strijd om natuurwaarden
De westelijke toegangsweg in Rooswijk -de Fortuinweg- is breed uitgevoerd: vanaf de rotonde een brede middenberm en bij het benzinestation een brede brug, waarna twee rijbanen overblijven met veel groen aan weerszijden tot aan de brug naar het nieuwe Rooswijk.
De breedte is een gevolg van de plannen uit de jaren ‘60 om het hele Guisveld tot aan Wormerveer vol te bouwen zoals op het Voorontwerp Structuurplan Zaanstreek 1970 is ingetekend. Op de topografische kaart van eind jaren ‘60 is dit ook zichtbaar. De wegen zijn aangelegd om verder doorgetrokken te worden, met in het wit de geplande verdere uitbreiding van Rooswijk.
Het idee was dat het Guisveld, na de samenvoeging van de Zaanse gemeenten in 1974, het nieuwe stadshart van Zaanstad zou worden. Om die reden werd het inmiddels verdwenen stadhuis hier toen gebouwd. Tegen de plannen groeide echter hevig verzet. De tegenstanders vonden het een te grote aantasting van de waardevolle natuurwaarden van het Guisveld. (Red.: Hierover meer in de volgende ‘Zaandijk Bouwt!’.)
De polder Guisveld bleef grotendeels natuurgebied
De uitbreiding van Rooswijk -dat de naam ‘Rooswijk Noord’ kreeg- werd na veel overleg met de provincie in de huidige omvang mogelijk gemaakt om het tot dan geïsoleerd gelegen stadhuis toch een stedelijk omgeving te geven.
Zoals bij elke nieuwbouwwijk was de gemeente verantwoordelijk voor het maken van het stedenbouwkundig plan. Voor Rooswijk Noord is dit opgesteld door Ted van Galen, stedenbouwkundige bij de gemeente Zaanstad en nu ontwikkelaar bij Stevast Ontwikkeling. In zijn visie moest het nieuwe Rooswijk een prettige eigentijdse woonwijk worden met een heldere opzet van het middengebied tussen de entree via de Fortuinweg en het plein met het stadhuis en het winkelcentrum. Aan de buitenranden was de ontwerpopgave vooral het aantrekkelijk wonen aan de weidse polder Guisveld.
Het stedenbouwkundige plan werd anders dan de wijken die in de jaren ervoor gebouwd werden, zoals de Westerwatering in de 80’er jaren en verder terug in de tijd het plan Westerkoog (Havezathe) als ‘bloemkoolwijk*’ in de jaren ‘70.
De tekeningen geven het ontwerpproces weer: van idee naar een stedenbouwkundig plan met een centraal gebied nabij het stadhuis, waar alle voorzieningen zijn: winkels, apotheek en een verzorgings-/verpleeghuis met onder meer fysiotherapie. De hele wijk wordt ontsloten met een soort ‘ringweg’ met in het midden een dichtere bebouwing (en vooral de sociale huurwoningen) en meer naar de randen van de wijk een ruimere bebouwing. Aan die randen kwamen de duurdere woningen en in het westelijk deel van de wijk enkele tientallen vrije kavels voor vrijstaande woningen.
Later werden Het Saenredam College en basisschool Het Schatrijk toegevoegd, op de plek van het (tijdelijke) houten buurtwinkelcentrum.
De gemeente had alle gronden van het Guisveld in bezit. Vier ontwikkelaars werden geselecteerd om de projectmatige koopwoningen te realiseren: Van der Gragt & Kuyt uit Assendelft, Wilma Vastgoed uit Nieuwegein, Interheem uit Utrecht en Proper Stok uit Rotterdam. De sociale huurwoningen -30% van het totaal- werden door de gemeente toegewezen aan woningbouwverenigingen die nu alle zijn opgegaan in Parteon: De Arbeid uit Wormerveer en woningstichting Zaanstad, en de Stichting Centraal Woningbeheer Zaanstad die de opdrachtgever werd voor het winkelcentrum met bovenwoningen en het vierhoekige winkelpaviljoen op het plein.
Begin jaren ‘90 werd een begin gemaakt met de realisatie van het nieuwe Rooswijk Noord. De gemeente had een speciale brochure gemaakt voor de promotie van de wijk, met een eigen logo.
In ons fotoalbum Rooswijk Noord in aanbouw vindt u meer foto’s van de realisatie.
Bij de ontwikkeling van de wijk was de opzet om het binnenplein van het stadhuis en het buitenplein voor het winkelcentrum met het paviljoen als een samenhangend geheel te beleven. Op het binnenplein stond een kunstwerk van beeldhouwer/schilder Nic Jonk: ‘De appels der Hesperiden’. Na de sloop van het stadhuis bleef het beeld behouden voor Rooswijk en kreeg het een nieuwe plek op de rotonde voor appartementengebouw De Componist.
*) Een bloemkoolwijk of woonerfwijk is een type woonwijk dat in de jaren ’70 in Nederland werd gebouwd. Zij kenmerkt zich door een bloemkoolstructuur of boomstructuur met sterk hiërarchisch geordende verkeersstromen, waarbij het doorgaande verkeer over een ringweg (of een beperkt aantal hoofdwegen) wordt geleid. Door de kronkelige en bochtige straten ziet de wijk er op een plattegrond uit als een bloemkool.