Zaandijk Woont! Karl Marxstraat
Door: Gerrit van den Nieuwendijk
De Rode Buurt is een karakteristieke volksbuurt met arbeiderswoningen in Oud-Zaandijk, gebouwd aan het begin van de vorige eeuw. De straten zijn vernoemd naar socialisten uit vroeger tijden, waaronder de Karl Marxstraat.
Karl Marx (1818-1883) is één van de grootste denkers uit de geschiedenis en vooral bekend als voorvechter van een maatschappij zonder uitbuiting (men leze het Communistisch Manifest). En het is bijzonder dat in Zaandijk deze Marx een straat met zijn naam heeft gekregen. En nog een prachtige straat ook! De fraaie bomenpartij, een prachtig perkje dat door de bewoners zelf onderhouden wordt en een gladgeschoren grasveld. Het is er zomers heerlijk zitten op de stoep aan het grasveld met de verkoelende bomen voor je en de kinderen spetterend in een badje. En op de hoek de ‘gemakszaak’ van Gerda Swart met de toepasselijke naam: De Rode Buurt.
Wellicht stond dit vredige beeld Marx voor ogen toen hij zich inzette voor een wereld waarin een ieder tot zijn of haar recht kon komen. Wat, zoals u misschien weet, niet gebeurd is.
De toekomst van deze straat en de andere Rode Buurtstraten, is onzeker. Wordt er gesloopt of gerenoveerd? We gaan op bezoek bij Gerda Swart in de Karl Marxstraat om haar te interviewen over wonen in Zaandijk en over de onzekere tijden voor de bewoners van het wijkje in Oud-Zaandijk.
Gerda is via een omweg in Zaandijk terecht gekomen. “Ik ben opgegroeid in Bolsward in Friesland, een heel mooi plaatsje. Maar als je iets ouder wordt, wil je naar de grote stad. Het werd Amsterdam. Heerlijke stad hoor, maar wonen met een kind op een klein flatje, nee. Via inschrijving kon ik een woning krijgen in Zaandijk, in de Karl Marxstraat. Vanaf de eerste dag een hemels gevoel, wat heerlijk om er te wonen.”
Op de hoek van de Karl Marxstraat en de Goeman Borgesiusstraat stond al jaren een winkelpand leeg -vroeger de kruidenierswinkel van de heer en mevrouw Oly- en woningbouwvereniging Parteon zocht huurders voor het pand. Samen met Peter Geest stapte Gerda in het avontuur: Gemaks- en Tabakzaak v/h Bas Maas.
Inmiddels is de naam van de winkel veranderd in De Rode Buurt. “Ja, de naam Rode Buurt was wel bekend, maar sinds de opnames voor een spotje van de Staatsloterij met Lee Towers is de buurt ‘wereldberoemd’. Voor de opnames moest de belettering van de ramen en na de opnames er natuurlijk ook weer op. Toen hebben mijn dochter Lena en ik besloten om de naam De Rode Buurt te nemen, uitgevoerd in lettertype jaren ’20. Het leuke is dat veel mensen vragen waar die naam voor staat. Sommigen denken dat het met mijn kleur haar te maken heeft, maar de naam heeft natuurlijk betrekking op de rode rakkers van toen.
De winkel heeft een belangrijke buurtfunctie. Van jong tot oud komt hier over de drempel, niet alleen als klant maar ook om te praten, iets mede te delen of te horen. En nu het weer zomer is, hier voor te zitten op het bankje. De winkel is echt een gezellige ontmoetingsplek, een centraal punt in Oud-Zaandijk en als het aan mij ligt zal dat nog jaren zo blijven.”
Dat het runnen van een winkel niet alleen maar leuk en gezellig is , ondervond Gerda aan den lijve. De coronacrisis was een financiële ramp. “Ik kon gelukkig via de Tozo-regeling het hoofd boven water houden, maar een winkel zonder klanten, dat voelt niet goed. Blij dat de winkelsluiting voorbij is. Hopelijk geldt dit ook voor de coronacrisis, want behalve ik blij ook de buurt weer blij.”
Een andere gebeurtenis die diepe sporen heeft achtergelaten betreft een laffe overval op klaarlichte dag. “Die overval, ik krijg er nog steeds rillingen van. Het zakt wel weg, maar als er iets vervelends gebeurd, komt het toch weer boven. Het heeft een enorme impact op je. De hartverwarmende reacties van vele klanten en bewoners hielpen en houden me gelukkig op de been.”
Gerda, veel gedoe over plannen met De Rode Buurt. Wat kan jij erover zeggen, gaat het op de schop of wordt er gerenoveerd?
“Nou, de laatste berichten zijn renovatie, maar toch zullen er ook wat huizen gesloopt worden. Die renovatie is terecht, want de buurt is qua architectuur bijzonder. Niet alleen nu, maar ook al bij de bouw in de jaren ’20. Wat wel jammer is, is dat veel bewoners al vertrokken zijn of op het punt staan om te verhuizen. Het slaat gaten in de straten, maar uiteindelijk wordt alles weer bewoond en zal de buurt weer opbloeien.”
Tot slot vragen we Gerda, geboren Friezin en beetje Amsterdamse, de Zaandijker te typeren. “De meesten zijn zo heerlijk recht door zee, zeggen wat ze denken en zijn daarop, en dat is bijzonder, ook aanspreekbaar. En ze zijn ongelooflijk sociaal. Zeg maar: saamhorig en gemoedelijk.”
Ik bedank Gerda voor het prettige gesprek en maak nog een foto van haar voor haar winkel. Gerda, vanaf nu ‘wereldberoemd’ in heel Zaandijk…