Een gat in de markt

Om meteen een misverstand uit de weg te ruimen: ik ben niet onder behandeling of een potentiële klant voor de zielknijperij. Ik ben in samenwerking met de gemeente Zaanstad en de provinciale overheid van Noord-Holland aan een onderzoek bezig naar nieuwe vormen van wonen voor mensen zonder kinderen en die dat zo willen houden.

De materie is zowel eenvoudig als complex. De eenvoud zit ‘m in de behuizing, het complexe in de randvoorwaarden. Laat ik die eens opsommen, zodat je een beeld krijgt van de moeilijkheden waar ik voor gesteld ben (zg. stepsdiffelcultie):
– gezien de geestesgesteldheid van de overheid moeten het woningen worden waar geen subsidie voor nodig is,
– milieuvriendelijke materialen,
– lage kosten voor onderhoud, daar dit in allerlei opzichten besparend werkt,
– makkelijk schoon te houden, daar de bewoners fulltime arbeidskrachten zullen zijn,
– weinig landschappelijke ruimte innemend, daar er steeds minder ruimte beschikbaar is, dit vooral in het licht van de benodigde kilometers verkeerswegen in de toekomst (zg. autokwadraad effect),
– comfortabel en knus, waardoor een thuisgevoel beleefd kan worden en ook de stookkosten laag zullen zijn.
Kortom, hoe maak je van één plus één drie.

De startsubsidie van een ton heb ik gebruikt om wat onderzoek te plegen. Helaas moest ik na drie maanden constateren dat er in de moderne maatschappijen geen bruikbare ideeën voor handen lagen, totdat ik in het zuiden van Frankrijk op de grottenwoningen van de Cro Magnon-mens stuitte. De overeenkomsten met onze complex-list waren te evident om te negeren. Kenden de Cro Magnon-mens subsidie? Neen. Milieuvervuiling? 0,0. Onderhoudskosten? Nihil. Beslag op landschappelijke ruimte? Geenszins. Nee, de grotten waren er gewoon. Langzaam groeide bij mij het besef dat het mogelijk was om een woning te ontwerpen voor de bedoelde doelgroep.

Nu zijn er in Noord-Holland geen grotten, maar dit is geen probleem. De Cro Magnon-mens had geen grot gezocht omdat hij een woning zocht, maar een grot gevonden waarvan een woning kon worden gemaakt. Hij sloot aan bij wat zijn omgeving te bieden had (surrounding efficiency). Met die gedachtengang ben ik in de provincie gaan rondkijken. Waar vind je ruimte die nergens anders voor gebruikt kan worden? Ik vond het in de duinen van Egmond aan Zee. Toen ik daar liep zag ik een haas als een haas een hol binnen hollen. Eureka!

Al het land onder de aardoppervlak is nagenoeg onontgonnen. De wereld kan door mijn gedachtenspinsel qua landoppervlakte nagenoeg verdubbeld worden. Nu is dat in grote delen van de wereld niet nodig maar wel in de Randstad van ons koninkrijkje Nederland. Je kunt je afvragen hoe de ruimte onder de grond zich verhoudt met het autokwadraad effect. Dit is geen punt. Een autoweg kan er gewoon overheen, als je maar zorgt dat de uitgang en tegelijkertijd ingang van de kuilwoning is geplaatst aan de goede kant van de vangrail. Het polderlandschap, zo vaak en intens bezongen in dialectische folkloreliedjes, kan ik al zijn luister blijven bestaan.

Nu ben ik bezig met het bouwen van een prototype woning. De kuilwoning kent drie ruimten: de zitkamer annex tv-kamer, de slaapkamer, rust- en lustruimte en de toilet-wasgelegenheid. Een keuken is niet nodig. De vrije tijd van vele mensen -en die sparetime breidt zich in de toekomst verder uit, geloof me- maakt het mogelijk om het ‘warme-maaltijd-bezorg-concept’ van Tafeltje Dekje sterk uit te breiden. De grond waarin de kuilwoning zich bevindt is ongelooflijk isolerend. Er heerst altijd een constante temperatuur (situation permanance). Verlichting is goed te realiseren met een peertje van 75W voor de hele woning. Water tap je van het grondwater af via een break-in constructie en je zet er een elektrische boiler tussen. En onderhoud heb je amper, omdat de kuilwoning maximaal 24 vierkante meter meet.

Natuurlijk zijn er beperkingen. De kuilwoning is voor mensen die overdag buitenshuis arbeiden (outworking people). De vrijetijdsbeoefening in de geest van huisvlijt is beperkt. Maar dit kan door club- en buurthuizen worden ondervangen (communityhouses). Bij arbeidsongeschiktheid of pensionering -eigenlijk zijn dit twee uitdrukkingen voor eenzelfde toestand of state- zal men de kuilwoning moeten verlaten. Wellicht kunnen die mensen naar ton-woningen in het water. Daar is ook veel van in Noord-Holland. Water, een kansrijk volgend project van de gemeente en provincie, lijkt mij.

Met één probleem voor de kuilwoning moet nog worden afgerekend en dat is met het grondwater. Voor de hand ligt om het grondwaterpeil te verlagen (waterlowering), maar dat zal ten koste gaan van de heipalen die onder de bestaande oppervlakte-woningen staan. Bij het zakken van het waterpeil zullen de koppen van de palen wegrotten. Je zou betonnen wanden en vloer kunnen aanbrengen, maar dat is een milieuverspillend gebeuren (enviroment spoiling). We zijn nu bezig met kunststof kubussen zonder naad. Als dat lukt komt zo’n kuilwoning op nog geen 25.000 gulden* bouwprijs.

Als het meezit komen de woningen binnen zes maanden op de markt. Een diepteonderzoek heeft al aangetoond dat tienduizenden zich zullen inschrijven voor zo’n woning. Een gat in de markt derhalve.

Gerrit van den Nieuwendijk

_{*) Redactie: nu ongeveer € 12.500}