Skip to content Skip to left sidebar Skip to right sidebar Skip to footer

Zaandijk Bouwt! Achter Het Fortuin

Sport aan de Fortuinweg

Door: Albert Groothuizen

In de eerdere afleveringen van Zaandijk Bouwt! ging het om de stedenbouw en woningen. De gebouwde omgeving van Zaandijk bestaat natuurlijk uit meer, zoals scholen, winkels, zorgcentra en muziekvoorzieningen. In de toekomst komen die ook zeker aan bod, maar deze aflevering gaat over sport. En wel op de plek waar eens in papiermolen Het Fortuin gedurende bijna 175 jaar het wereldberoemde witpapier werd geschept. Totdat de molen en de schuren in 1794 door brand volledig werden verwoest. Alleen het molenaarshuisje ontsnapte aan de vlammenzee…

In Zaandijk zijn enkele sportvoorzieningen, zoals de gymzaal bij basisschool De Zoeker (zelfstandig te huren) en van het Saenredam College. Onze lokale voetbalclub speelt echter op het grondgebied van Zaandam, ‘over de brug’. De oorsprong ligt wel in Zaandijk. Gestart werd in Oud Zaandijk en 100 jaar geleden speelde de Zaandijkse Voetbalvereniging Zaandijk ‘over het spoor’, achter de boerderij Het Fortuin, waardoor de Fortuinweg een logische aanduiding was van het adres van de voetbalclub. Met erg veel zelfwerkzaamheid werd het weiland van boer Krijt wekelijks omgetoverd tot een ‘bespeelbaar’ voetbalveld.

Op de foto staat het 2e elftal van ZVV Zaandijk dat in 1929 kampioen was geworden van de Reserve 2e klasse NHVB. Op de achtergrond boerderij Het Fortuin.

In 1940 verhuisde de voetbalclub ‘over de brug’, naar de huidige accommodatie tegenover de Zaanse Schans. Aanvankelijk werd het veld aan de Fortuinweg nog als B-veld gebruikt, tot begin jaren ’60. Daarna lag het terrein braak. Ondanks verwoede pogingen van de voetbalclub om in de 70’er jaren terug te keren achter Het Fortuin, waarbij zelfs met een spaaractie ‘Zaandijk naar Rooswijk’ geld werd ingezameld voor de bouw van een clubgebouw, bleef het terrein onbebouwd en onbenut.

In de jaren ’80 stonden de noodlokalen van Het Saenredam (en een van De Zoeker) er, in afwachting van de nieuwbouw van Rooswijk Noord en van een nieuw permanent schoolgebouw. Daarna was het terrein in de jaren ’90 in beeld als tijdelijke locatie voor asielzoekers uit met name Joegoslavië, evenals voor het gemeentehuis op de Bannehof, dat immers ‘snel’ leeg zou komen. Het terrein bleef echter, na de sloop van de noodlokalen, een wild en ongerept stukje natuur.

Nieuwe visies, bestemmingen en plannen
Rond de eeuwwisseling werd een nieuw Bestemmingsplan voor het gebied vastgesteld met de bestemmingen ‘natuur’ en ‘maatschappelijk’. De maatschappelijke bestemming is toen bewust over het gebied gelegd, zodat dit gebied in de toekomst niet planologisch op slot zou worden gezet, maar de mogelijkheid zou blijven bestaan om het te gebruiken voor een andere bestemming. Binnen ‘maatschappelijk’ was er de mogelijkheid om het bouwvlak voor 25% te bebouwen met een maximale hoogte van 15 meter. Binnen ‘natuur’ waren er geen bouwmogelijkheden.

In de tekening uit die tijd zijn twee gekleurde vlakken zichtbaar: het oranje vlak had ‘onderwijs’ als bestemming en het groene vlak ‘sport’, dus bijvoorbeeld een sportpark met clubhuis.
De mogelijkheden voor een nieuwe bestemming waren beperkt door de nabijheid van de Polder Westzaan (beschermd Natura 2000-gebied), de milieu-contouren van de snelweg en het pompstation en een beperkte grondverontreiniging.

In de gemeentelijke structuurvisie Zichtbaar Zaans d.d. juni 2012 viel het gebied grotendeels onder de gebiedstypering ‘binnenstedelijk recreatiegebied’ met het profiel ‘sportparken’, waarbij de nadruk lag op de gebruikswaarde van de grote sportparken (campussen). Het beleid was gericht op het multifunctionele gebruik van de grotere sportparken door een verantwoorde mix van sport, recreatie en aangrenzende functies. Het ten zuidoosten van het plangebied liggende Sportpark De Koog -met voetbal, korfbal, tennis, topsport en jeu de boules- is een voorbeeld van zo’n gebiedstype en profiel. De nadruk lag wat betreft de openbare ruimte op het verhogen van de gebruikswaarde, het gebruik van voorzieningen van de sportclubs op sportparken (kantines en sporthallen) voor meerdere doeleinden, en aandacht voor het verbinden van de binnenstedelijke groene ruimtes met buitenstedelijke natuur- en recreatiegebieden

In de Zaanstreek begon een jaar of tien geleden de zoektocht naar nieuwe sportlocaties en verbetering van bestaande accommodaties van sportclubs, zo ook voor hockeyclub De Kraaien. De plek in de Wormer werd voor steeds meer met name jongere leden een bezwaar om te bereiken. Voor de hockeyclub kwam de locatie aan de Fortuinweg in beeld en is uiteindelijk de procedure gestart voor het wijzigen van het Bestemmingsplan en de aanvraag Omgevingsvergunning.

Om het sportpark mogelijk te maken zijn de bestemmingen in 2017 gewijzigd naar ‘groen’, ‘sport’ en ‘verkeer-verblijfsgebied’. Hierdoor komt er een bouwvlak beschikbaar dat weliswaar verder van de woningen afligt, maar minder hoog bebouwd zal worden dan op grond van de voormalige visies en plannen mogelijk zou zijn geweest.

Het op 20 juli 2017 door de raad vastgestelde Definitief Ontwerp van ‘Sportpark Het Fortuin’ heeft nadien nadere invulling gekregen. Het meest westelijke veld wordt een zandveld en de andere twee velden worden een waterveld.
Watervelden worden in een bakconstructie aangelegd waarin het regenwater wordt opgevangen. Dit water wordt verzameld in containers die in een grondwal zitten verwerkt. Dit water wordt vervolgens weer gebruikt bij de irrigatie van de velden. Op deze manier ontstaat er een gesloten systeem waarbij er nauwelijks waterverlies is. Er speelt in de hockeywereld het idee om kunstgrasvelden zonder water te gaan gebruiken of zelfs te verplichten. De Kraaien willen daar wellicht een voortrekkersrol in nemen.
Om ruimte te creëren voor een terras bij het clubgebouw en dit zo ver mogelijk richting het politiebureau gesitueerd en is er voor gekozen om de fietsenstalling zo ver mogelijk richting het Freek Engelpad te plaatsen. Er is geen noodzaak, qua ruimte, om een dakterras te realiseren. Ten zuiden en oosten van de velden worden bestaande watergangen uitgebreid om aan de vereiste compensatie te komen die het hoogheemraadschap aanbevolen heeft.

Het ontwerp was de basis voor het in mei 2018 door de raad goedgekeurde bestemmingsplan. In september 2019 werd dit echter door de Raad van State vernietigd in de nasleep van de PAS-uitspraak over de stikstofuitstoot. Een gewijzigd bestemmingsplan is in de zomer van 2021 door de gemeenteraad vastgesteld.

Het Clubgebouw
Het ontwerp waarvoor vergunning is aangevraagd, is een ontwerp van de Zaanse architect Paul Kramer. Kramer is bekend van onder meer het stalen sluishuisje in Zaandam, de voorgevel van Hunkemöller aan de Gedempte Gracht en de plannen voor tiny-houses op De Hemmes. Als lid van De Kraaien tekende hij de mogelijkheden voor een nieuw sportpark met clubhuis.

De inspiratie voor het ontwerp van het clubgebouw komt van het type ‘molenschuur’, zoals ook bij molen Het Fortuin was gebouwd: Houtbouw met de Zaanse architectuur van een lage goot, een dak wat uitsteekt, met een flauwe hellingshoek.

De plek van het clubgebouw is mede tot stand gekomen na overleg met omwonenden, zoals de afstand van de woningen, centraal tussen de velden, met een ontsluitingsweg aan de zuidzijde van het terrein, zo ver mogelijk weg van de woningen. Het gebouw is open aan de zuid- en westzijde en gesloten aan de noordzijde. Aan de noordzijde worden grondwallen aangebracht als afscheiding met de woningen aan de Harpstraat. Het terras is georiënteerd aan de zuidzijde, op de zon en het hoofdveld gericht en zo ver mogelijk van de bebouwing aan de Harpstraat. Tussen de entree aan de Fortuinweg en het clubgebouw komen ruim 80 parkeerplaatsen, rondom de woning ‘Huize Fortuin’ heen.

Architectenstudio Kramer: Artist Impression Sportpark Het Fortuin

Het vloerpeil is iets verhoogd, zodat er het beste contact met de wedstrijd is. Het gebouw heeft een ‘kop’ (het verhoogde terras, met een hoge zaal) en een ‘staart’ (2 bouwlagen die functioneel zijn), zoals in de doorsnede te zien is.

Zoals het NHDagblad op zaterdag 24 februari j.l. meldde, is de verhuizing van hockeyclub De Kraaien een langdurig traject, inmiddels al zo’n 11 jaar. En ook nu nog is de planning voor de realisatie van hun ‘Sportpark Het Fortuin’ afhankelijk van een uitspraak van de Raad van State. Inmiddels is al wel begonnen met het bouwrijp maken van het terrein.

Bronnen:
Geschiedenis ZVV Zaandijk
Architectuurstudio KRAMER – architectuur en bouwen
Bestemmingsplan Sportpark Het Fortuin | Planviewer, het Nationale Locatie Platform